आफ्रिका, चीन, भारत आणि माध्यमं

फोटो : इथून

चीन आणि आफ्रिका यांच्यातला व्यवहार 'खूप गुंतागुंतीचा आहे. प्रत्येकवेळी त्याचं आकलन होतंच असं नाही. फक्त उर्वरित जगालाच आकलन होत नाही असं नाही, तर आफ्रिकी आणि चिन्यांनाही त्याचं आकलन होत नाही', असं 'चायना डेली'च्या प्रकाशकांनी त्यांच्या 'आफ्रिका वीकली' आवृत्तीच्या पहिल्या अंकात म्हटलंय. ही आवृत्ती म्हणजे चिनी प्रकाशकांच्या मालकीचं आफ्रिकेत प्रकाशित होणारं पहिलं इंग्रजी वृत्तपत्र आहे.

यासंबंधी 'अल-जझिरा'वरचा लेख वाचण्यासारखा आहे. माध्यमांच्या माध्यमातून चीनचा नक्की काय खटाटोप चाललाय त्याचा थोडासा अंदाज कदाचित यातून येईल.
अमेरिकेतल्या 'इकॉनॉमिस्ट' साप्ताहिकाने आफ्रिकेचा उल्लेख 'निराशाजनक' असा केला होता आणि तिथेच चिनी माध्यमं का उतरतायंत, त्याबद्दल या लेखात काही सापडू शकेल. आफ्रिका म्हणजे दुष्काळ, हिंसाचार एवढीच प्रतिमा पाश्चात्त्य माध्यमांच्या प्रभावामुळे होत असली, तरी तिथे आर्थिक हितसंबंध गुंतवण्यासाठी माध्यमांचा वावर आवश्यक असल्याचं चिनी मंडळींना साहजिकपणेच लक्षात आलंय. चिनी माध्यमं ही सरकारी मालकीची आहेत हे नोंदवून आता पुढे वळू.

नोंदीच्या सुरुवातीला जे विधान चीन आणि आफ्रिका संबंधांबद्दल दिलंय, ते भारत आणि आफ्रिका यांच्या संबंधांबाबतही लागू पडतं. त्याचा शोध 'कॅरव्हॅन' मासिकाच्या ताज्या (फेब्रुवारीच्या) अंकात घेतलाय.
'उदयोन्मुख आफ्रिकेत भारत चीनसोबत स्पर्धा करू शकेल का?' असा प्रश्न विचारून त्यांनी 'आफ्रिका शायनिंग' हा दीर्घ लेख लिहिलाय.

कॅरव्हॅन : फेब्रुवारी

आफ्रिका व्यवसायाच्या नवीन संधी घेऊन येणारं ठिकाण ठरतंय आणि या खंडामधे आणखी अनेक शक्यता येत्या काळात दिसणार आहेत, असं विधान करून या संधी व शक्यतांचा उपभोग घेण्यात भारत आणि चीन यांच्यातल्या स्पर्धेत कोण बाजी मारतो, यासंबंधी काही सांगत हा लेख फिरतो.

नैसर्गिक साधनसंपत्तीची समृद्धता, वाढता मध्यमवर्ग या आफ्रिकेच्या बाजूंमुळे वाढलेलं खंडाचं महत्त्व, त्यातून वाढलेले ग्राहक, त्यातून वाढलेली विक्रेत्या देशांची आफ्रिकेतली रूची आदी गोष्टींमधून काही चित्र उभा करण्याचा प्रयत्न या लेखात आहे. (जगातल्या सोन्याच्या ज्ञात साठ्यांपैकी ४० टक्के साठे आफ्रिकेत आहेत. प्लॅटिनमच्या ज्ञात स्त्रोतांपैकी ८० टक्के याच खंडात. इत्यादी.)

या संदर्भात सत्तरच्या दशकात जे लोक अस्तित्त्वात होते, त्यांना युगांडात हुकुमशहा इदी अमीनने भारतीय (आशियाई) व्यावसायिकांना हिंसकपणे देशाबाहेर काढण्याची सुरुवात केल्याच्या बातम्या आठवू शकतील.
***

वरच्या दोन लेखांमधे आफ्रिकेचे जे संदर्भ आलेत त्यांची चर्चा तशी गेला काही काळ चांगल्यापैकी सुरू आहे, पण सोमाली चाच्यांनी जहाज पळवलं या व अशा पद्धतीच्या आखूड बातम्यांशिवाय फारसं काही या संदर्भांचं मराठीत आपल्यासारख्या सामान्य वाचकांपर्यंत पोचत नसल्यामुळे 'रेघे'वर ही लहानशी नोंद करून ठेवली. दुसरं काय करणार?
***

विश्वाचा विस्तार केवढा?
ज्याच्या त्याच्या डोक्याएवढा
- केशवसुत