'गल्ली' (galli.in) हे ऑनलाइन मॅगझिन तुमच्या पाहण्यात आलंय का? नसेल, तर पाहाण्यासारखं आहे.
'Galli is a repository of photo stories from India, made possible by generous contributions from established and emerging photographers from across the world' - अशी इंग्रजीतली या मॅगझिनरूपी छायाचित्र संग्रहालयाची ओळख त्यांनीच करून दिलेली आहे. २०११च्या ऑगस्टपासून सुरू असलेल्या या संग्रहालयात अधूनमधून भर पडत जातेय. भारताशी संबंधित फोटो आणि त्यासंबंधीचा लहानसा मजकूर, अशा स्वरूपात हे काम सुरू आहे.
'माध्यमं' असा एक विभाग आपण 'रेघे'वर करून ठेवलेला आहे. त्यात या 'गल्ली'ची नोंद करून ठेवायला हवी.
फोटोची गंमत अशी की तो पाहिल्यावर आपसूक चित्र उभं राहातं. शब्दांच्या बाबतीत असतं तसं वाचकाला चित्र उभं करायचं काम त्यात नाही. वाचकाच्याऐवजी तिथे प्रेक्षक असतो. तर असं काहीसं काम कमी झाल्यामुळे त्यावर प्रतिसादही तसा संख्येने मोठा येऊ शकतो. आपण 'रेघे'वर तीनेक हजार शब्दांच्या नोंदी टाकून त्या कोण वाचणार आणि त्यावर काय विचार करणार, असं होण्याऐवजी हे फोटोंचं काम अधिक लोकांना पाहायला मजा येऊ शकेल. तेही काही वाईट नाही.
त्यामुळे आत्ता आपण 'गल्ली'बद्दल फार शब्दांमधे बोलण्याऐवजी ज्याला त्याला आपापल्या वेळेच्या सोईनुसार तिथे जाऊन चक्कर टाकून येता येईल एवढ्यापुरती ही नोंद करून ठेवू. आत्ताच्या एक मार्चला त्यांनी विदर्भातल्या आत्महत्या केलेल्या शेतकऱ्यांच्या कुटुंबीयांवरची फोटोमालिका प्रसिद्ध केलेय.
***
'गल्ली'च्या निमित्ताने 'फोटोजर्नलिझम' आणि त्यानिमित्ताने हेन्री कार्तिअर ब्रेसाँ हे साहजिकपणे येणारच.
ब्रेसाँ
फोटो कोणीही काढू शकतं. पण हेन्री कार्तिअर ब्रेसाँ (२२ ऑगस्ट १९०८ - ३ ऑगस्ट २००४) या माणसाने काढलेले फोटो फारच वेगळे. फोटोजर्नलिझममधला हा दादा माणूस ९५ वर्षं पृथ्वी न्याहाळत होता आणि त्यातले काही क्षण आपल्या 'लायका' कॅमेऱ्यात साठवत होता. पहिलं त्याचं एक म्हणणं नोंदवूया : ''कॅमेरा म्हणजे माझ्यासाठी एकप्रकारची रेखाटन-वही आहे, सहजज्ञान आणि उत्स्फूर्ततेचं एक साधन आहे. कॅमेरा म्हणजे अशा क्षणाचा मास्टर की, जो दृश्यात्मकतेद्वारे एकाच वेळी प्रश्न विचारतो आणि निर्णयही घेतो. जगाला 'अर्थ देण्याच्या' प्रयत्नामधे आपण व्ह्यू-फाइंडरमधून जी फ्रेम निश्चित करतो, त्यात गुंतलेलं असायला हवं. यासाठी एकाग्रता, मनाची शिस्त, संवेदनशीलता आणि भूमितीची समज हवी. साधनांच्या काटेकोर वापरातूनच आपल्याला भावनांच्या सहजतेपर्यंत पोचता येतं. फोटोग्राफ घेणं म्हणजे.. आपलं डोकं, डोळे आणि हृदय एकाच अक्षात ठेवणं.''
असा अक्ष सापडणं सोपं नाही.
 |
| ब्रेसाँच्या गल्लीतला फोटो [फ्रान्स, १९३२ (फोटो : इथून)] |
ब्रेसाँचे बरेच फोटो 'मॅग्नम'च्या वेबसाइटवरच्या ब्रेसाँच्या खोलीत जाऊन पाहाता येतील.
''फोटोग्राफी ही एका अर्थी मानसिक प्रक्रिया आहे. आपल्याला काय म्हणायचंय ते स्पष्ट असावं लागतं. आपल्या धारणा काय आहेत, आपल्याला एखाद्या परिस्थितीबद्दल, समस्येबद्दल काय वाटतं, हे स्पष्ट असायला हवं. फोटोग्राफी म्हणजे (ती परिस्थिती) लिहून काढण्यासारखं आहे, तिची चित्रं काढण्यासारखं, रेखाटनं काढण्यासारखं आहे.
फोटोग्राफीमधे सर्जनशील भाग फारच थोडा असतो. चित्रकार तपशील स्पष्ट करू शकतो, लेखकही तसं करू शकतो, पण आपल्याला तो क्षण पकडायला लागतो, तो निर्णायक क्षण, तो असतोच. मी ते पाहिलंय, मी तिथे जाऊन आलोय, मी ते पाहिलंय.'' : असं ब्रेसाँ म्हणून गेले.
शिवाय,
''लोकांचे फोटो काढण्यामध्ये नक्कीच काहीतरी भयानक आहे. एकप्रकारे ते (मर्यादेचं) उल्लंघनच असतं, त्यामुळे त्यात संवेदनशीलता नसेल तर ते असभ्यपणाचं ठरतं'' : असंही ब्रेसाँ म्हणून गेले.
फोटोग्राफी म्हणजे फार काही बोलायला नको. पाहणंच बरं.
'रेघे'चा हा फोटो खूप मस्त, खूप काही सांगणारा आहे...अत्यंत बोलका असं हे चित्र...अश्विनी
ReplyDeleteCharles Simic:
ReplyDeleteThere is a wonderful moment when we realize that the picture we’ve been looking at for a long time has become a part of us as much as some childhood memory or some dream we once had. The attentive eye makes the world interesting. A good photograph, like a good poem, is a self-contained little universe inexhaustible to scrutiny.
Completely agree with Mr. Charles Simic.'A good photograph is like a good poem.' Thank you Mr. Aniruddha Kulkarni for sharing this with us through 'Regh'.
ReplyDelete